NEDERLAND VERTAALT 2025/2026

Vertalen is balanceren tussen trouw blijven aan het origineel – de brontaal – en ruimte geven aan de doeltaal. Soms betekent dat loslaten wat er letterlijk staat om juist dichter bij de geest van de oorspronkelijke tekst te komen.

Literair vertalen is herscheppen. Met het hart van een dichter en de oren van een musicus. Wanneer dat lukt, leest de vertaling als een originele tekst. En dat is wat iedere vertaler nastreeft: dat de vertaalde tekst moeiteloos en vanzelfsprekend voelt, alsof hij niet anders dan zo geschreven kon zijn. Zoals een balletdanser schijnbaar moeiteloos over het toneel zweeft. Niemand die het bloed, het zweet en de tranen ziet die geleid hebben tot het perfecte resultaat.

De vertaler is een reiziger in een ander land, met een woordenboek in de ene hand en een vergrootglas in de andere om het kleinste spoor van betekenis op te sporen.
Maar niet elk woord wil meereizen. Sommige woorden blijven koppig achter in hun moedertaal. Denk aan het Japanse ‘wabisabi’, het Spaanse ‘duende’ of het oer-Hollandse ‘uitwaaien’. Lastig te vertalen woorden die een complete cultuur in zich dragen. Daar moet de vertaler een oplossing voor zien te vinden.

Eigenlijk zouden we dus kunnen concluderen dat vertalen een onmogelijkheid is. Aan het vertalen van woordjes als ‘stoel’ of ‘boek’, en zinnetjes als ‘Waar is de dichtstbijzijnde bakker?’ zal niemand zich een buil vallen. Maar zodra het dieper gaat, wanneer er culturele verschillen in het spel zijn, of als het gaat om taalgebonden woordspelingen, wordt het een ander verhaal. Terwijl juist die onvertaalbare begrippen en woorden zo interessant zijn, omdat ze ons laten zien dat er verschillende manieren zijn om naar de werkelijkheid te kijken, en zij ons een kijkje geven in de ziel en de cultuur van degenen die de vreemde taal spreken.

Het stelt de vertaler voor een lastig probleem: in een te letterlijke vertaling kan een woord of zin losgezongen raken van de eigen cultuur. Maar in een al te vrije vertaling kan de ziel van het origineel verloren gaan.


Marcel Proust verwoordt dit treffend in een brief aan zijn Engelse vriendin Marie Nordlinger:

‘Dank voor de mooie vertaling die ik nauwkeurig na zal zien en met uw goedkeuring zal veranderen, schroomvallig en met een toegenegen eerbied. Maar toch: veranderen. U spreekt het Frans als een Française. U schrijft het Frans als een Française. Maar wanneer u uit het Engels vertaalt, komt uw oorspronkelijke landsaard terug: de woorden krijgen weer hun oorspronkelijk geslacht, kleur, betekenis en regels. En welke bekoring er ook gelegen moge zijn in deze Engelse vermomming van Franse woorden – of liever: in dit opduiken van Engelse gedaanten en Engelse gezichten die door hun verkleedkleren en Franse maskers heen breken – al dit leven moet weer koud gemaakt worden, verfranst, losgemaakt van het origineel, en de originaliteit moet de kop in worden gedrukt.’


Over vertalen raak je niet snel uitgepraat, zoveel is duidelijk. Om dit te laten zien en om het belang van goed vertalen onder de aandacht te brengen van een breed publiek organiseert Verstegen & Stigter culturele projecten sinds 2009 jaarlijks de landelijke vertaalmanifestatie ‘Nederland Vertaalt’. Nederland Vertaalt bestaat uit een vertaalwedstrijd en een Vertaaldag.

VERTAALWEDSTRIJD

De vertaalwedstrijd gaat half november van start met de publicatie van vier vertaalopgaven in het tijdschrift Onze Taal. U kunt de vertaalopgaven – vier gedichten in respectievelijk Duits, Engels, Frans en Spaans – vanaf dan ook vinden op onze website.
Per taal beoordeelt een jury bestaande uit drie juryleden de inzendingen. De jury’s nomineren per taal drie vertalingen, waaronder de winnende vertaling.

HOE MEEDOEN?

Deelname aan de vertaalwedstrijd is gratis. Iedere (ver)taalliefhebber kan meedoen en een van de vertaalopgaven óf alle vier de teksten vertalen naar het Nederlands. Per taal mag niet meer dan één vertaling worden ingestuurd.

Vertalingen kunnen worden ingezonden via de website www.nederlandvertaalt.nl, of per post naar:
jurysecretariaat Nederland Vertaalt, p/a Verstegen & Stigter, Waaldijk 85, 5306 AA Brakel.
De inzendtermijn sluit op 29 december 2025.

Op 22 maart 2026 krijgen de genomineerden en alle overige inzenders per e-mail bericht over de genomineerde vertalingen, en vanaf die datum zijn de genomineerde vertalingen ook te vinden op de website www.nederlandvertaalt.nl.

De winnaars worden bekendgemaakt op de Vertaaldag, die plaatsvindt op zaterdag 11 april 2026 in het Hodshon Huis, aan het Spaarne in Haarlem. Alle 12 genomineerden ontvangen een vrijkaart voor de Vertaaldag en de winnaars krijgen een boekenbon ter waarde van € 50. Als kers op de taart ontvangen de winnaars ook nog een klein bibliofiel uitgaafje, in beperkte oplage gedrukt door Kalamos Pers, met daarin de vier bekroonde vertalingen samen met de originele gedichten.

VERTAALDAG

De Vertaaldag vindt plaats op zaterdag 11 april 2026 in het Hodshon Huis in Haarlem,
van 11.15 – 16.45 (zaal open om 10.30; borrel tot 18.00).

De dag is bestemd voor iedere taal- en vertaal-geïnteresseerde. Het programma bestaat uit vertaalwerkgroepen die onder leiding staan van de juryleden die de inzendingen van de Vertaalwedstrijd hebben beoordeeld, en parallel aan de vertaalwerkgroepen een lezingenprogramma in de Aula van het Hodshon Huis.

Sprekers zijn: Imme Dros en Nicolaas Matsier over de verschillende vertalingen van ‘Alice in Wonderland’, Bart Naessens over het ‘vertalen’ van de authentieke muziekuitvoeringspraktijk in de Barok naar hedendaags musiceren, Paul Steenhuis en Ward Wijndelts over het vertalen van romans naar beeldverhalen, Mira Feticu over leven en schrijven in twee talen en Marjoleine de Vos over het vertalen van poëzie. Ceremoniemeester is Paulien Cornelisse.

Toegangskaarten voor de Vertaaldag kosten € 68,-. Onze Taal-leden betalen € 48,-.
De prijs omvat deelname aan het programma, koffie/thee en een glaasje na afloop van het programma. Kaarten kunnen worden besteld via www.nederlandvertaalt.nl. OT-leden gebruiken daarbij de kortingscode NV13OT.
Via de website kunt u zich ook inschrijven voor het lunchbuffet à € 19,50 per persoon.

Klik hier voor het volledige programma van de Vertaaldag

Nederland Vertaalt wordt mede mogelijk gemaakt door Onze Taal, het Letterenfonds en Verstegen & Stigter culturele projecten

Vier jury’s buigen zich over de inzendingen.

De samenstelling van de jury’s vindt u hier.

Op 22 maart krijgen alle inzenders per mail bericht over de genomineerden. De genomineerde vertalingen zijn vanaf die datum te vinden op de website verstegenstiger.nl.

De Wedstrijdvoorwaarden vindt u hier.

Op de Vertaaldag vinden vertaalwerkgroepen plaats die onder leiding staan van de juryleden die de inzendingen hebben beoordeeld. Parallel aan de vertaalwerkgroepen is er een lezingenprogramma. De dag begint en eindigt met een plenair programmaonderdeel.

Paulien Cornelisse zal als ceremoniemeester de Vertaaldag leiden. Sprekers zijn (in alfabetische volgorde):

Imme Dros (schrijver en vertaler)

Mira Feticu (schrijver)

Nicolaas Matsier (schrijver en vertaler)

Bart Naessens (klavecinist, organist en dirigent

Paul Steenhuis (journalist, redacteur cultuur NRC)

Marjoleine de Vos (schrijver, dichter, redacteur NRC, vertaler)

Ward Wijndelts (journalist)

Voor het volledige programma: Programma Vertaaldag

Nederland Vertaalt wordt mede mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van het Letterenfonds